biografija:
Mehmed Meša Selimović bio je
bosanskohercegovački i srpski pisac. Rođen je u Tuzli 26.
aprila 1910. godine, a umro je u Beogradu 11. jula 1982.
godine. Meša Selimović bio je značajan pisac čiji je roman
,,Derviš i smrt“ jedan od najvažnijih književnih dijela
poslijeratnog perioda. Neke od glavnih tema u njegovim
djelima su odnosi između pojedinca i vlasti, života i smrti,
te drugih egzistencijalnih pitanja. Lični život i karijera
Rođen je u istaknutoj muslimanskoj porodici 26. aprila 1910.
godine u Tuzli, Bosna i Hercegovina, gdje je završio osnovnu
i srednju školu. Mešin otac, Alija Selimović, izjašnjavao se
kao Srbin muslimanske vjere. Prilično česta pojava na
početku prošlog vijeka.
Bio je jako strog otac,
distanciran u odnosu da djecom. Nije bio strogo religiozan,
samo bi poštovao najveće muslimanske praznike. Izrazito
krut, nije sinu pružio toplinu i razumijevanje koje mu je
bilo potrebno. Meša je bio čovjek gladan ljubavi u teškim
vremenima i još težoj zemlji, od teškog oca i sa još težim
životom, pa bi se očekivalo da postane grub, neprijatan ili
barem sarkastičan. Međutim, baš suprotno, on izrasta u jaku
i stabilnu osobu, toliko stabilnu da je izdržavao udarce
onih u koje je vjerovao. Isto tako, postao je i osjećajan za
okolinu, volio je ljude i kasnije jednu ženu, koja je
predstavljala njegov najveći oslonac u životu. Godine 1930.
upisao je srpsko-hrvatski jezik i književnost na Filozofskom
fakultetu Univerziteta u Beogradu, a diplomirao je 1934.
godine. Neki od profesora koji su mu predavali bili su
Bogdan Popović, Pavle Popović, Vladimir Ćorović, Veselin
Čajkanović, Aleksandra Belić i Stjepan Kuljbakinja. Na
fakultetu je dobio nadimak Meša, koji je nakon nekog vremena
počeo i da potpisuje. Kao studen živio je u internatu
muslimanske kulturno-prosvjetne zajednice ,,Gajretov dom“,
koja je podupirala školovanje nadarene muslimanske omladine.
U slobodno vrijeme, kao hobi, volio je da igra fudbal, svira
harmoniku i gitaru. Godine 1936. vratio se u Tuzlu kako bi
radio kao profesor u gimnaziji koja danas nosi njegovo ime.
U to vrijeme sudjelovao je u atletskoj organizaciji ,,Soko“.
Proveo je prve dvije godine Drugoga svjetskog rata u Tuzli,
sve do hapšenja zbog sudjelovanja u partizanskom
antifašističkom pokretu otpora 1943. godine. Nakon
oslobođenja, preselio se u oslobođeni teritorij, gdje je
postao član Komunističke partije Jugoslavije i politički
komesar Tuzlanskog partizanskog obreda. Tokom rata,
Selimovićev brat, također komunist, ubijen je zbog navodne
krađe, bez suđenja; Selimovićevo pismo u obrani brata nije
bilo od koristi.
Taj dio njegovog života i
tragedija u porodici, uticala je na Mešin kasniji
konteplativni uvod u ,,Derviš i smrt“, gdje glavni
protagonist Ahmed Nurudin ne uspijeva spasiti svog
zarobljenog brata. Nakon rata, kratko je boravio u Beogradu,
a 1947. godine preselio se u Sarajevo, gdje je bio profesor
Više pedagoške škole i docent Filozofskog fakulteta,
umjetnički direktor ,,Bosna – filma“, šef dramske sekcije
Narodnog pozorišta i glavni urednik izdavačke kuće
,,Svjetlost“. Bio je aktivan učesnik NOB-a, pa je zbog toga
nekoliko mjeseci proveo u zatvoru. Meša Selimović je imao
težak život, prepun ličnih tragedija i nesreća, pa je zbog
toga pravio izbore koji su nerijetko provocirale okolinu, a
on je, upravo u toj okolini nalazio inspiracije za svoja
najveća djela. Obavljao je funkciju počasnog direktora
Sarajevskog univerziteta (1971. godine). Bio je i
predsjednik Saveza književnika Jugoslavije, te redovan član
SANU i ANUBIH. Dobitnik je brojnih nagrada kao što su:
Goranova nagrada, NIN-ova nagrada i Njegoševa nagrada (1967.
godine), nagrada AVNOJ-a, Dvadesetsedmojulska nagrada i
mnoge druge. Opsjednut latentnim sukobom s nekoliko lokalnih
političara i intelektualaca, 1971. godine preselio se u
Beograd, gdje je živio do svoje smrti 1982. godine. U pismu
Srpske akademije nauka i umjetnosti iz 1976. godine
Selimović je za istorijski zapis izjavio da se smatra
Srbinom i da pripada korpusu srpske književnosti. U svojoj
autobiografiji ,,Sjećanja“, Selimović navodi da vodi
porijeklo od drobnjačkog bratstva Vujovića, te da su njegovi
preci prešli u islam u 17. vijeku zbog pragmatičnih razloga,
s obzirom na prisutnost muslimanskog omanskog carstva u to
vrijeme.
Selimović je bio član Srpske
akademije nauka i umjetnosti. U knjizi ,,Prijatelji“ Dobrice
Ćosića, na sto osamdeset osmoj strani, prenosi dio
testamentalnog pisma Meše Selimovića Srpskoj akademiji nauka
i umetnosti iz 1976. Selimović piše: „Potičem iz muslimanske
porodice, po nacionalnosti sam Srbin. Pripadam srpskoj
literaturi, dok književno stvaralaštvo u Bosni i
Hercegovini, kome takođe pripadam, smatram samo zavičajnim
književnim centrom, a ne posebnom književnošću
srpskohrvatskog književnog jezika. Jednako poštujem svoje
poreklo i svoje opredeljenje, jer sam vezan za sve što je
odredilo moju ličnost i moj rad. Svaki pokušaj da se to
razdvaja, u bilo kakve svrhe, smatrao bih zloupotrebom svog
osnovnog prava zagarantovanog Ustavom. Pripadam, dakle,
naciji i književnosti Vuka, Matavulja, Stevana Sremca,
Borislava Stankovića, Petra Kočića, Ive Andrića, a svoje
najdublje srodstvo sa njima nemam potrebu da dokazujem.
Znali su to, uostalom, i članovi uređivačkog odbora edicije
‘Srpska književnost u sto knjiga’, koji su takođe članovi
Srpske akademije nauka i umetnosti, i sa mnom su zajedno u
odeljenju jezika i književnosti: Mladen Leskovac, Dušan
Matić, Vojislav Đurić i Boško Petrović. Nije zato slučajno
što ovo pismo upućujem Srpskoj akademiji nauka i umetnosti
sa izričitim zahtjevom da se ono smatra punovažnim
biografskim podatkom.“ Neki su smatrali da je njegova priča
o nacionalnom porijeklu čista izmišljotina i njegov
svojevrstan čin osvete društvu iz kojeg je potekao.
Značaj ovog velikog pisca
iskazuje se i nagradama koje se dodjeljuju njemu u čast, a
koje nose njegovo ime: ,,Nagrada Meša Selimović“
dodjeljivala se u Jugoslaviji od 1988. godine za roman
godine, danas se ta ista nagrada dodjeljuje u Srbiji od
2007. godine za najbolji roman u Srbiji, dok se u Bosni i
Hercegovini dodjeljuje bosanskohercegovačka ,,Nagrada Meša
Selimović“ za najbolji roman, od 2002. godine. Ljubavni
život Meša Selimović je poslije Drugog svjetskog rata otišao
u Beograd. Tada je bio oženjen ženom po imenu Desa, sa kojom
je imao ćerku Slobodanku. Desa je bila lijepa žena, po
zanimanju profesorica fiskulture u gimnaziji u Tuzli. Vodila
je porijeklo iz poznate srpske porodice. Po izgledu visoka i
vitka, a po naravi vitalna i energična. Napustio je suprugu
i malo dijete zbog žene u koju se zaljubio. Tada ga supruga
prijavljuje za vanbračnu vezu i nevjeru. Žena u koju se
zaljubio zvala se Daroslava Božić, bila je supruga nestalog
zarobljenika isključenog iz partije i ćerka divizijskog
generala vojske Kraljevine Jugoslavije. Upoznali su se
slučajno kada je ona došla u njegovu kancelariju. Razveo se
od Dese i oženio Daroslavu, koju je neizmijerno volio. Sa
Daroslavom je imao dvije ćerke Jesenku i Mašu. Ćerke žive u
Beogradu, a Daroslava je umrla 1999. godine. Karijera pisca
Meša Selimović bio je poznati romansijer, esejist i
pripovjedač. Počeo je pisati prilično kasno u životu.
Njegova prva priča ,,Pjesma u oluji“ objavljena je 1948.
godine, kada je on imao trideset šest godina. Njegova prva
knjiga, zbirka pripovijetki ,,Prva četa“ objavljena je 1950.
godine kada je imao četrdeset godina. Mešino djelo
,,Tišine“, objavljeno je jedanaest godina poslije, 1961.
godine. Sljedeće knjige ,,Tuđa zemlja“ (1962. godine) i
,,Magla i mjesečina“ (1965. godine) nisu dobile široko
priznanje. Međutim, njegov roman ,,Derviš i smrt“, (1966.
godine) široko je primljen kao remek-djelo. Zaplet romana
odvija se u 18. vijeku u Sarajevu pod osmanskom vladavinom,
i odražava Selimovićeva vlastita iskustva sa bratom; priča
govori o ispraznosti otpora jednog čovjeka protiv
represivnog sistema i promjeni koja se odvija u tom čovjeka
nakon što postane dio tog samog sistema. Ovaj roman je
poveznica mudrosti nekih starih vremena i modernog
razmišljana. Posvetio je roman suprugi Darki, iz zahvalnosti
prema njoj, jer ona je bila ta koja mu je davala podršku za
sve što je radio u životu.
Neki su kritičari uporedili ovaj
roman s Kafkinim ,,Procesom“. Preveden je na mnoge jezike,
uključujući engleski, ruski, njemački, francuski,
talijanski, turski i arapski. Svako poglavlje romana otvara
se navodima iz Kur’ana. Sljedeći roman, ,,Tvrđava“ (1970.
godine), smješten još dalje u prošlost, malo je
optimističniji i ispunjen vjerom u ljubav, za razliku od
usamljenih kontemplacija i straha kod ,,Derviša i smrti“.
Tvrđava i ,,Derviš i smrt“ su jedini Selimovićevi romani
koji su bili prevedeni na engleski jezik. Meša Selimović je
obogatio jugoslovensku književnost u drugoj polovini 20.
vijeka. Vrijeme ne utiče na njegova djela, ne gubi se
njihova vrijednost. Pa tako, svakim novim čitanjem uočavaju
se nove bogate psihološke strukture. Naredni roman ,,Ostrvo“
(1974. godine), priča je o starijem paru koji se suočava sa
starenjem i eventualnom smrću na dalmatinskom ostrvu. Nakon
romana ,,Ostrvo“ slijede djela: ,,Pisci, mišljenja i
razgovori“ i ,,Djevojka crvene kose“ (1976. godine).
Posthumno je objavljen Krug
(1983. godine). Također je napisao i knjigu o pravopisnim
reformama Vuka Karadžića ,,Za i protiv Vuka“-(Rasprava o
značaju Vuka Karadžića u reformi srpskog jezika. Djelo
posjeduje kritičko-analitičke vrijednosti. Knjiga se bavi
problematikom stvaranja modernog srpskog standardnog
jezika). Onda je slijedila njegova autobiografija
,,Sjećanja“.
.jpg)
_001.jpg)