Page 147 - Vojin Dimitirijević - Strahovlada

U ovakvim sistemima proširenje kruga žrtava plod je korupcije
terorskog aparata, koja je u teroru lišenom bilo kakve više ideje i
ideološke koherentnosti naročito naglašena. Nasilje se onda pri-
menjuje zbog postojećih predrasuda, zavisti, radi dobijanja mate-
rijalnog otkupa, ucenjivanja druge vrste i svođenja ličnih računa,
što sve terorski režim toleriše: u krajnjoj liniji to za njega nije dis-
funkcionalno, jer daje potrebnu meru nediskriminisanosti teroru
i proširuje zonu straha.
Jedini terorski sistemi koji se u pomenutom pogledu približa-
vaju staljinističkom oni su koji se mogu objasniti pretežno idio-
sinkratski, tj. obeležjima ličnosti svemoćnog diktatora, vrhovnog
komandanta terora. Kao nekada kod kralja Šake, i kod tirana kakvi
su bili Fransisko Masijas Nguema u Ekvatorijalnoj Gvineji, Idi
Amin u Ugandi, car nekadašnjeg Centralnoafričkog Carstva Žan
Bedel Bokasa (Bokassa), Rafael Truhiljo (Trujillo) iz Dominikan-
ske Republike, Papa-Dok Divalije u Haitiju utvrđene su psihopat-
ske osobine, među kojima je preovladavala bolesna sumnjičavost.
Idiosinkratski činilac po shvatanjima moderne političke nauke
(za razliku od romantičarske istoriografije) igra srazmerno malu
ulogu, ali je ona utoliko veća ukoliko je broj političkih odlučilaca
manji, a nesumnjiva je kada se taj broj svede na jedan. Onda se
proces odlučivanja odvija u jednoj glavi i umesto političkih po-
prima psihološke osobine. I patološkom pojedincu-diktatoru stalo
je da izazove strah terorom, ali je izbor žrtava podložan njegovim
bolesnim merilima, koje malo ko može da dokuči i zbog čega se
strah u najteskobnijem obliku široko razvija. Pošto je uglavnom
reč o siromašnim zemljama, pravi uspeh i prosperitet mogu se
postići samo u centru, u diktatorovoj blizini. On je svestan da na
taj način kontroliše elitu, dok njeni pripadnici znaju da u nju ne
ulaze bez velikog rizika, koji im izgleda isplativ u poređenju sa
životom na periferiji ili u inostranstvu. Niko od njih ne može da
predvidi, međutim, kojim će gestom izazvati milost ili nemilost,
ako to uopšte zavisi od gestova.
Oni koji period staljinizma tumače isključivo kao “kult lič-
nosti” skloni su, bilo da to izričito kažu ili ne, idiosinkratskim
objašnjenjima. Postoje razlozi za verovanje da je Josif Visarionovič
Džugašvili, iako je bio nenadmašan politički taktičar i umeo da
se kontroliše kada je to bilo potrebno, ispoljavao osobine pore-
mećene ličnosti, uključujući tu i sadističke sklonosti i patološko
nepoverenje. Prema svedočanstvima njegove sopstvene kćeri, on

147