Page 8 - Predrag Matvejević - Mediteranski Brevijar

slobodi i tiraniji. Retorike su zaposjedale forum i hram, pravdu i propovijed.
A e a se čula dalje od a eopaga. Medite a i go o o je u eod oji i su jeda

od drugoga.
U svakom su razdoblju, na raznim dijelovima obale, mediteranska
p otuslo lja: a jed oj st a i jas oća i fo a, geo et ija i logika, zako i p a da,

z a ost i poetika, a d ugoj s e što se to e sup otsta lja. S ete k jige po i e ja
i lju a i i k iža ske oj e ili džihadi. Eku e ski duh i fa atič i ost a iza .
Univerzalnost i autarhija. Agora i labirint ili aleteja i enigma. Dionizijska radost i
Sizifov kamen. Atena i Sparta.
Ri i a a i. Istoč o i Zapad o a st o. Sje e a i juž a o ala. E opa i
Af ika. K šća st o i isla . Katoliča st o i p a osla lje. Nauk Naza eća i a i
p ogo žido st a. Re esa sa ije ogla p e ladati s ed ji ijek s ugdje a

Mediteranu.
I edite a ski su p i idi z ačaj i. Pose ost položaja, jelo itost ili
zaok uže ost p osto a st a aju doja da je Medite a s ijet za se e i s edište
s ijeta: o e ok uže o ze ljo , ze lja o e . Su e koje se ad ji izdiže i

obasjava ga kao da je na nebu jedino zbog njega ili da je samo njegovo.
Koz og afi i geog afi sta oga ijeka p e ijeli su ešto od te tlapnje u svoje
teo ije i a ka te. Utje aj su ča ih oko i a uz okuje sta o ite psihološke

pojave, prolazne ili trajne.
Ot o e ost i p oz ač ost e a potiču istič a sta ja ili st ah od
onostranoga. Mediteran je podizao spomenike vjeri i praznovjerju, eliči i i
tašti i.
O mediteranskim gradovima za koje znalci tvrde da ne postaju kao drugdje
od sela, ego da sa i st a aju sela oko se e i za se, goto o je s e eče o: o polisu

i politici, tlocrtu i katastru, gradnji i stilu, kamenu i kamenorestvu, skulpturi i
arhitekturi, o hramovima i ceremonijalima, svjetovnim zdanjima i javnim
usta o a a, o skala a, po tali a, p očelji a i palača a, kapiteli a i kašteli a,

o t go i a i fo ta a a a ji a, o i i i ko zu, uli i i ži otu a uli i. G ado i uz
more imali su svoje uprave i utvrde, zakone i zatvore, stanovnike i podanike,
po elje i g o e, zasta e i pečate. Razlikuju se g ado i s luka a od g ado a-luka.
U p i a su luke podig ute iz užde, u d ugi a su po ik ule po p i odi st a i;
ovdje su sredstvo i dopuna, o dje početak i s edište; eke zau ijek ostaju

p ista ište ili sid ište , eke postaju pozo i o ili s ijeto . U ove posljednje
okuplja se sve i dolazi odasvud, prilazi s kopna i pristaje s mora: to su slobodne
luke. S aka p a a luka teži da posta e slo od o , da postig e i stek e s e što je
za to pot e o. Mud i su luča i g adili laza ete i od eđi ali ka a te e. Uz
Medite a ik uše i p i azili za o e koji a je duh zaplo io puči o , koji su